CONRADSTRAAT AMSTERDAM

THE CONRADSTRAAT (DE HOLLANDSE VRIJSTRAAT) WAS AN
EXCEPTIONAL SQUAT I LIVED IN FROM 1986 UNTIL THE SPECTACULAR VISIONARY EVICTION IN 1988.
DUBBLE CLICK ON PHOTO TO ENLARGE

Het ruikt er naar water en houtvuren, naar roest en nostalgie, en de ruimtes die het complex telt worden bewoond door zwervers, dromers, ambachtslieden, kunstenaars, filosofen, high-tech-jongens, gekken, heiligen en alles er tussen in. Ze hebben rode neuzen en ingevallen wangen, want in de Conradstraat is het altijd koud, overal.
Zo omschreef Geert Mak in maart 1988 het gekraakte complex aan de Conradstraat, de voormalige pakhuizen van het Rijks Kleding Magazijn van het leger en – even eerder in zijn artikel – een rafelrand in de stad. In het enorme complex huisde wat je de rafelrand van de maatschappij zou kunnen noemen, waarbij vrijheid voorop stond en grenzen niet leken te bestaan. De belangrijkste regel was dat er geen regels waren. De drie Amsterdamse marktkoopmannen die in 1985 het pand kraakten, riepen de Hollandse Vrijstaat Conradstraat uit.
Iedereen was daar welkom – behalve de politie – en het werd al gauw de door Mak beschreven mengelmoes van paradijsvogels. Veel beginnende kunstenaars, junkies, criminelen en psychiatrische patiënten kwamen op het gekraakte complex af. Kunst werd er gemaakt, enorme schilderijen, muziekfestivals, maar af en toe ook projecten die ver voorbij gingen aan het voorstelbare. Zo wilde een bewoner door medebewoners met Pasen gekruisigd worden, hetgeen hem geweigerd werd, dat dan weer wel.
Een anarchistische samenleving
Er ontstond een parallelle samenleving met restaurants, winkels en crèches en zowaar een kinderboerderij. Er liepen zelfs een tijdje zes leeuwen rond in de grote hal... Onderling werd gehandeld en het geld dat van buiten kwam bestond vrijwel volledig uit de uitkeringen van de bewoners. Slechts één van hen had een baan en werd dan ook “de ambtenaar” genoemd. Hij werd ervan verdacht een undercover politieman te zijn. De VPRO zond vorig jaar een mooie documentaire over de vrijstaat uit: http://www.2doc.nl/documentaires/series/radio-doc/2016/De-Conrad.html
De ontruiming
De gemeente Amsterdam besloot echter op de plek van de voormalige magazijnen sociale woningbouw te realiseren. Vanaf halverwege 1987 ontstond er juridisch getouwtrek tussen de gemeente en de bewoners. Een jaar later ging het echt gebeuren: op 18 juli begon de ontruiming. De bewoners van de Conradstraat waren er klaar voor. Dat blijkt wel uit de poster die de dagen voor de ontruiming werd verspreid om publiek naar de ontruiming te lokken. De bedoeling was om ten onder te gaan met een spectaculaire laatste performance.
De poort ging dicht en er werden barricades opgericht, die op de dag zelf in brand werden gestoken. Een buikdanseres stond die ochtend op het dak om de politie af te leiden. De Conradbewoners wilden vooral ludiek verzet leveren. In plaats van koelkasten en wasmachines die bij andere kraakpanden van het dak geduwd werden maakten zijn die van piepschuim, waardoor ze dwarrelend naar beneden kwamen. Trouw recenseerde de ontruiming op de cultuurpagina’s. Niemand van de Conradbewoners werd gearresteerd en er viel geen enkele klap. Buiten bezorgde de kraakbeweging de ME wel een stenenregen, maar achteraf sprak de politie van een relatief rustige ontruiming.
Toch geven de foto’s van Maurice Boyer, die bij de ontruiming was, een spookachtig beeld weer, een apocalyptische sfeer, die deels in scene was gezet: een groots, laatste spektakel van de Hollandse Vrijstaat Conradstraat.

CONRAD PHOTOS STADSARCHIEF AM*DAM

PHOTOS NAT. ARCHIEF BEELDBANK 1988

PHOTOS BY HANSFOTO

"JUSTICE "

ANNE

ESKIMO

THIJS

WILLIE

ANNET & DOG

CONRAD 11 BALLOON BY NICOLAS

ERIK

MARTIN

MARION

? & ?

ERIK & ?

SIMONE

ERIK

VIKTOR

LOTTIE

ROB V.

RIETTE

ANNE

MARIEKE

PHOTOS BY ROB VAN BETUW

MARIE LOUISE

MY SPACE

KITCHEN

FIREPLACE

HALLWAY

ENTRANCE

FESTIVAL RITUAL CAR BURNING

WHEELCHAIR

CONRADPAPER BY OUD ZEIKWIJF

STREET

FESTIVAL POSTER 1987

REAL WORLD

MY CONTRACT

BAESTIALE FESTIVAL 1987 (NLK = SIR DARK GREEN & STEFAN WILS)
POSTER BY KARIN & SIR DARK GREEN

PHOTOS TEST DEPARTEMENT CONRADSTRAAT 1987
© Inge Bekkers, www.ingebekkers.com.

STREET

DE DROOM FABRIEK / THE DREAM FACTORY

JOB (FOUND PHOTO BY ROB VAN BETUW)

REAL WORLD

NEIGHBOURHOOD PAPER

NIEUWS VAN DE DAG

STEFANS PLACE

PESTIVAL 1986
(BUBONIC PLAGUE FESTIVAL) FLYER

OCCUPATION COFFEEROOM OLD CITYHALL
PHOTO; BART MOLENDIJK

AMSTERDAM NA 1900
DR. RICHTER ROEGHOLT

N.L.K. = SIR DARK GREEN & STEFAN WILS

MY STAIRCASE

BATH HOUSE WITH DRAWINGS BY NICOLAS

BELGIAN FESTIVAL (1985)

PHOTOS FROM BLOG OUD ZEIKWIJF

LAST NEWS !!

PHOTO ; LEO VOGELZANG

photo ; Diana diemel

PHOTOS ; MICHAEL KOOREN

PHOTO ; BERT VERHOEFF

PHOTO ; JODOCUS

PHOTO; MAURICE BOYER

REVIEW OF THE THEATER EVICTION ON THE ART REVIEW PAGE OF DUTCH PAPER TROUW

PHOTO ; MAURICE BOYER

EVICTION 1988

STILLS FROM THE 1988 SHORT MOVIE "ZUURSTOF" FROM EDWARD LUYKEN
FRAGMENTS FROM THE DUTCH JOURNAAL 18 JULI 1988 - FOAMRUBBER PAVING STONES & STYROFOAM FRIDGES

● Ravage ● Archief ● Overzicht 1988 ● Overzicht #6

UIT: NN #6 van 21 JULI 1988

CONRAD ONTRUIMD

Amsterdam-Oost, maandag 18 juli 1988, vanaf 5 uur. Langzaam komt de zon op, de kraakpanden worden langzaam zichtbaar. Op het dak en langs de waterkant branden vuren. In een raam op het dak van gebouw A is een buikdanseres begonnen. Ze zal het wel koud hebben.

Het was oorspronkelijk de bedoeling dat de ME vanaf de waterkant de panden op de Conradstraat in Amsterdam zou binnendringen. Dit vooral omdat men verwachtte dat de Conradstraat helemaal vol zou staan met mensen, die voor het nodige tijdverlies konden zorgen. Nu had men het gerucht opgevangen (en serieus genomen) dat de gracht achter de panden volgestort was met autowrakken.

En daar hadden ze wat op gevonden, dachten ze. Speciaal voor die gelegenheid bouwde men een platbodem om, met hekje en spuitapparatuur, en plaatste een duwbootje erachter. Helaas vonden ze de boot maandagnacht terug met de uitlaten vol purschuim (dat zo lekker opzwelt) waardoor het bootje het niet deed.

Omdat er toch ook eigenlijk maar weinig mensen buiten de hekken van de Conradstraat staan, zet men vanaf de straatkant de ontruiming in. Op het water is een dragline op zoek naar auto's (die zijn er dus niet) maar vindt wel autobanden die verbonden zijn door stalen kabels. Ze redden er de schroef van de blusboot Jan van der Heijden mee. Deze neemt de plaats in van de gesaboteerde duwboot. Wel leuk trouwens dat ze die geruchten zo serieus nemen (zo dachten ze ook dat er binnen geweren waren omdat ze twee mensen met bivakmutsen op en houten geweertjes in een open raam hadden zien staan).

In het pand lagen ongelofelijke hopen brandbaar materiaal die volgens een afgesproken systeem met vlammenwerpers in brand zijn gestoken. Het materiaal (hout, dieselolie en benzine) was de afgelopen weken aangeleverd door bouwbedrijven. Ook de honderden liters afgewerkte olie die tussen de panden gestort zijn, zijn van hen afkomstig. Er kwam vrijwel geen materiaal vanuit de kraakbeweging (en ook geen hulp tijdens het bouwen). 's Zondags hebben mensen die van buiten Amsterdam kwamen nog wel geholpen.

Het grote terrein voor de burcht begint nu toch eindelijk voller te worden. Overal is getrommel en vanaf het dak van de Conradstraat klinkt hoog gegil. De Conradstraat is versperd met een aantal barrikades die de hele nacht gebrand hebben. Mensen hangen rond of zitten in stoelen op het braakliggende terrein. Een tribune is nergens te bekennen, er staan wel stoelen op tafels.

Een uur of 6. Er wordt gemeld dat de ontruimingsoperatie in gang is gezet. Rook en vuren op de Conradstraat, de rook komt van een rookkanon. Op een gegeven moment wordt een shovel zichtbaar in de Conradstraat, met erachter 2 ME-bussen. Vanaf het braakliggende terrein rennen mensen er op af. Via de Conradstraat of (omlopend) via de Cruciusstraat en Czaar Peterstraat. De shovel doet pogingen de barrikades op te ruimen en wordt gelijk fanatiek bekogeld met stenen.

Het rookkanon zet de Conradstraat onder de rook. Leuk is het als het ding keiharde knallen gaat produceren, op het moment dat de op mensen inrijdende shovel langskomt. Die rijdt onmiddellijk achteruit. De ME drijft met charges de mensen terug in de richting van het braakliggende terrein. Door de Czaar Peterstraat rijdt een waterkanon. Die wordt flink bekogeld. Op het water verschijnt blusboot Jan van der Heijden.

Het sein om de Conradstraat aan te steken wordt gegeven. Al het op het terrein opgeslagen en brandbare materiaal wordt ontstoken. Iedereen verzameld zich op het terrein naast de Conradstraat. De grond ligt bezaaid met halve bakstenen. Als de mobiele eenheid door de straatjes komt, worden ze onthaald op een enorme stenenregen. Ze moeten terug.

Nu wordt iedereen pas echt enthousiast. Er wordt geroepen: "Borselle", Als de ME het een tweede keer probeert, zitten ze in de Cruciusstraat een minuut stil achter hun schilden omdat er zoveel stenen gegooid worden zodat ze niet eens meer weg kunnen lopen. Bij de eerste de beste mogelijkheid schieten ze weer de bussen in. Dat gaat lekker zo!

Nu duurt het echt een tijdje voor ze het nog een keer proberen. En nu lukt het ze wel. Met een stuk of 120 man/vrouw stuiven ze uit de twee straatjes en krijgen de boel aan het rennen. Er wordt nog wel gegooid maar we zijn wel verdreven naar de andere kant van het terrein. Het hek wordt vanaf de buitenkant afgesloten. De ME krijgt nog steeds stenen naar het hoofd.

Ze trekken een stukje terug en staan dan ongeveer halverwege het terrein met z'n achten naast elkaar in een rijtje. Veel demonstranten gaan weer terug de vlakte op. De vergelijking met Borselle gaat niet helemaal op want de linie wordt niet echt aangevallen. Als de ME weer oprukt gaat iedereen definitief van het terrein af, de meesten lopen om richting Conradstraat.

Her en der worden nu nog stenen gegooid. Een rijtje ME'ers aan het begin van de Conradstr. krijgt stenen op hun kop. In de Czaar Peterstraat worden ook nog steeds stenen gegooid. Een smeris met videocamera vlucht snel een busje in als hij stenen naar z'n kop krijgt. Er verschijnen her en der stillenbusjes, de mensen zijn verspreid en de politie krijgt de boel langzaamaan onder kontrole.

Er worden mensen gearresteerd. Eén geval als voorbeeld. Mensen staan in een achtertuin van een huis in de Czaar Peterstraat. ME in de Conradstraat irriteert zich, klimt over hekken en jaagt mensen een huis in. ME dringt binnen en richt vernielingen aan. Even later rijdt een stillenbus voor. Er wordt één persoon uit het huis geplukt.

Aan de zuidkant van de Czaar Peterstraat sluit de ME nu de boel af, en drijft mensen de buurt uit, door de brug af te sluiten. Er is een poging tot arrestatie. Als een stille een jongen niet mee kan krijgen geeft hij hem keihard schoppen. Lijfstraffen heet dat. Leuk is het als bij de brug drie legerbusjes proberen langs te rijden. Voor het stoplicht bemerken ze tot hun schrik wat voor 'publiek' daar staat. Als één van hen achteruit wil vluchten en tegen een andere auto aanrijdt is dat het sein voor een stenenregen op de busjes. Bij twee gaan de helft van de ramen eruit.

Het spektakel op de Conradstraat zelf is inmiddels in volle gang. Speciaal geprepareerde ruimtes (gevuld met plastic en autobanden, lang leve de milieuvervuiling) worden in brand gestoken. Door alle panden gaan mensen met benzine en vlammenwerpers, ruimte na ruimte wordt in brand gezet. Ergens in het pand zitten drie mensen ingelast in een schuilkelder. Ze hebben luchtgaten geboord naar de waterkant, en zitten veilig. Berichten zoals in de pers verschenen die suggereerden dat de mensen zichzelf uitrookten zijn echt uit de lucht gegrepen. Overal waren ruimtes gereserveerd die minstens brand en veel ook rookvrij waren. Mensen hebben gewoon tussen de vuren thee zitten drinken en gewacht totdat de ME eindelijk verscheen.

Om half negen ongeveer is de politie zo ver dat ze het terrein via de noordkant binnendringen. Ze doen een uur over het ontruimen van de loodsen, en 2 uur over het ontruimen van de eerste twee panden. Ze hielden rekening met alles. Zo dachten ze dat er uit vele ruimtes vloeren weggebroken waren, en hielden rekening met boobytraps.

Om 10 uur komt eindelijk het speciaal opgetuigde vaartuig aan. Ze hebben het schuim uit de uitlaat gekregen en denken aan het werk te kunnen. Ze produceren een waterstraal, maar die komt niet verder dan een meter. De water inlaat blijkt ook nog vol te zitten met purschuim. De boten worden vanaf de kant 'bestookt' met brandende pijlen die met een boog worden afgeschoten. De bleiden worden niet gebruikt (maar die konden dan ook niet meer dan een klein stukje schieten).

Op een gegeven moment (om een uur of 12) vinden de Conrad-bewonersters het wel genoeg. Ze gaan de ME tegemoet. De politie is aan het eind van gebouw C en B bezig. Ze schrikken zich rot en duiken onmiddellijk achter hun schilden. De Conradmensen gaan een ruimte in en laten de deuren wijd open. De politie durft niet naar binnen. Als ze dan eindelijk komen doen ze dat door een ruit in te slaan. Twee ME'ers komen binnen en duiken op een in de ruimte liggende bijl en moker. Daar staan ze dan, en hun collega's durven niet naar binnen! Dat duurt even en dan komt de horde. Het blijkt dat ze speciaal ME hebben laten overvaren om de ruimte met bewonersters in te gaan. Dat andere rijtje staat nog tussen de gebouwen. Nu moeten de bewoners er nog uit. Ze wijzen de politie de buitendeur, die makkelijk is te openen, maar het lijkt de smeris beter om een gat in de muur te maken. Enfin. Iedereen kan naar buiten en het terrein af. Mensen met hun goudvis, met hun fiets, met hun vlammenwerper.

Nog even over de drie mensen die zich hadden ingesloten. De blusboot Jan van der Heijden spoot op een gegeven moment gericht op de luchtgaten van de schuilkelder. Ze dachten blijkbaar dat het wapens waren. In ieder geval maakten mensen van de Conradstraat zich zorgen, vooral toen niet meer normaal werd gereageerd op klopsignalen (ze hoorden alleen gekreun). Op dat moment wilde de ME net aan een andere (lege) schuilkelder beginnen dus vroeg men de ME eerst die andere open te maken. Dat weigerden ze. Toen ze de drie er eindelijk uitzaagden, kwamen die lachend naar buiten. No problems.

Na de ontruiming. De mensen van de Conrad verzamelen zich in een coffeeshop in de buurt. Als ze daar zitten gaat de telefoon: de Vondelstraat wordt ontruimd, is de mededeling. Dit pand is enige tijd geleden als vervangende woonruimte gekraakt en kon op lokaalvredebreuk ontruimd worden. 30 mensen springen in de tram (kontroleurs stappen in, zien de zwarte gezichten en stappen weer uit) op weg naar de Vondelstraat. Daar staat ME en is ontruiming niet tegen te houden.

Vanachter het pand komt ME die onmiddellijk begint te meppen. Er wordt onderhandeld over het wegbrengen van spullen. De politie wil het opslaan, maar de bewoners willen het liever naar een pand op de Westerdoksdijk hebben. Er zijn veel spullen, veel schilderijen. Het kan naar de W'dijk. Als de verhuiswagen daar aankomt is de boel afgezet door ME, ze denken dat er een leeg Shell-gebouw gekraakt gaat worden (?).

Voor de W'dijk willen ze een huurkontrakt zien. Nu worden de mee gekomen Conradstraat-mensen zo boos dat ze stenen beginnen op te rapen. De politie stopt haar geklier. Als het uitladen begint, meldt radio 100 dat de Herengracht wordt ontruimd (Zie verder op deze pagina's). Van de verhuisde spullen komt vrijwel niets onbeschadigd over, honderden schilderijen zijn verminkt.

Later blijkt dat de politie ook nog van plan is geweest de Nieuwe Meer te ontruimen. Dit pand was samen met de Vondelstraat als vervangende ruimte gekraakt. Ze hebben het niet doorgezet omdat ze rellen verwachten bij de Herengracht, maar het lijkt een poging om in één dag niet alleen de Conradstraat te ontruimen maar tegelijk de hele bewonersgroep kapot te maken.

OPGEVANGEN SCANNERBERICHTEN

De ontruimingsoperatie lag in handen van hoofdinspekteur Ad Smit. Een opgewonden standje, had in het verleden onder meer de leiding in handen van het zogenoemde 'affiesje-team'. Destijds fanatiek op jacht naar de makers/sters van het beruchte 'Pak ze!' affiesje in de Staatsliedenbuurt.

Rond zes uur in de morgen zette het ontruimingsapparaat zich in beweging. Twee pelotons, 1 rijks- en 1 gemeente-peloton, werden hier aanvankelijk voor ingezet. Het voorste peloton (Alkmaarders) werden getrakteerd op een gigantische stenenregen. Er brak onder deze ME'ers een waanzinnige paniek uit, enkele raakten gewond. Ze knielden neer en zochten bescherming achter hun schilden.

Aanvoerder Smit vond dit maar niks en brulde z'n manschappen toe: "Ram die relschoppers weg! Verwijder het gepeupel! Sla het zooitje uit de straat!" De ME'ers kozen echter eieren voor hun geld en trokken zich terug.

Tijdens deze steniging was de ME ook doodsbenauwd voor het materiaal dat van de daken werd gegooid. Met name de enorme katapult op het dak van de Burcht probeerden ze nauwlettend in het oog te houden, hetgeen bemoeilijkt werd door de enorme rookontwikkeling van brandende autobanden. Tien minuten later trok de ME opnieuw op, ditmaal versterkt door meerdere pelotons. Vanuit een politiebusje worden stenengooiers gefilmd. Men vroeg toestemming voor het gebruik van traangas, dit werd in eerste. instantie niet gegeven omdat de ME er zelf teveel last van zou kunnen hebben. Adje Smit weer via de scanner: "Veeg ze plat". Heerlijk tiep.

Nu wordt ook de waterwerper ingezet, met nog dezelfde chauffeur als die destijds bij de ontruiming van de Lucky Luyk werd ingezet. Er komt, na wederom een enorme gooi- en smijtpartij, toestemming van hogerhand om traangas te schieten, er wordt geen gebruik van gemaakt. Nu arriveren ook de aanhoudingseenheden, vanaf nu komt er enige koördinatie in het smeris-optreden. Duidelijk is wel dat ze getuige de grote paniek in het begin totaal verrast werden door het massale fanatieke verzet op straat. Verkeerd ingeschat, zo zie je maar weer.

ARRESTANTEN

Bij de ontruiming van de Conradstraat zijn 6 mensen gearresteerd. Allen wegens openlijke geweldpleging (artikel 141). 1 Arrestant is maandag vrijgelaten, dinsdag 3 anderen. Twee arrestanten worden donderdag (de dag dat we uitkomen) voor verlenging van voorarrest bij de OvJ gebracht. Als deze vindt dat ze langer vast moeten zitten komen ze ook nog voor de rechter-commissaris. Deze beslist dan of ze er 6 dagen bij krijgen. Bij de ontruiming van de Vondelstraat zijn 2 mensen opgepakt op verdenking van openlijke geweldpleging. Beiden zijn maandagavond vrijgelaten

SOLIDARITEIT... MAAR NIET VAN SCHUIMPLASTIC !

Afgelopen dinsdag 19 juli hebben wij een ruitje weten te vernietigen van het pas ontruimde pand in de Vondelstraat. (na eerdere pogingen vinden wij een toch nog veel) Dit pand was door de mensen van de Conradstraat gekraakt en is op zeer laffe wijze ontruimd: Tem tijde van de ontruiming van Conradstraat 11. Ook is dit een stap in de richting van wat aktievere kunst. Karrel Appel Commando.

VOLKSKRANT 1988

BIBIENA'S ICONS ( TELEGRAAF)

BELLYDANCER ON THE ROOF TRIES TO STUN THE RIOT POLICE

GROENE AMSTERDAMMER 1988

JOB (PHOTO ROB VAN BETUW)

STILLS FROM THE MOVIE "JOB AND THE HOLLANDSE VRIJSTAAT "
BY ROSEMARIE BLANK

PHOTO NIEUW & MEER SITE

DE GROENE AMSTERDAMER ROKUS HOFSTEDE - 13/7/1988

VOLKSKRANT 1988

GRACHTENKRANT 1988

PHOTOS ANP

POLICE REPORT EVICTION

EXHIBITION PIECES OF CONRAD WALLS BY BIBIENA HOUWER

HP dec, 1988

● Ravage ● Archief ● Overzicht 1988 ● Overzicht #6

UIT: NN #6 van 21 JULI 1988

CONRADSTRAAT-ODE

Wat was nou het belangrijkste van de Conradstraat? "De mensen", zegt de een vol overtuiging. "In de Conradstraat leefden zoveel verschillende mensen met zoveel nationaliteiten, dat krijg je nooit meer terug." "De mensen zijn belangrijk maar het gebrek aan hiërarchie en het spontaan ontstaan van solidariteit met elkaar en van sociale verantwoordelijkheid, dat was het unieke van de Conradstraat", zegt een ander vol vuur. "Het was het eerste grote gekraakte complex waar ik me niet opgesloten voelde en waar het prettig wonen was", zegt iemand die heel wat panden in de hoofdstad van binnen kent. "We hadden een enorme uitstraling kunnen hebben als deze kans door de politiek niet gemist was", zegt iemand met ruime ervaring in onderhandelen met gemeente-piepeltjes over 'legaliseren van kraakpanden'. Waar iedereen het over eens is, is dat de Conradstraat niet zozeer een groot kraakpand, maar veeleer een stukje stad met een eigen karakter.

Wie in de week voorafgaande de ontruiming via het toegangshek dat altijd open stond was nog eens de Conradstraat binnenkomt, wordt getroffen door het surrealisme. Van buiten hebben de panden het karakter van een niet te veroveren Burcht, opgesierd met prachtige muurschilderingen, wapperende vaandels op de daken en vergane koelkasten als eigentijds aksent.

Van binnen heeft het terrein veel van een door natuurgeweld of oorlog getroffen stadsdeel, waar de laatste overlevenden nog wat verpozen, of in allerijl met geleende vervoermiddelen hun spulletjes proberen te redden. Uit de grotendeels verlaten panden klinkt lawaai van machines die het einde aankondigen. In de Binnenstraat worden door bewoners en andere 'bouwers' Tankgrachten gegraven en verrijzen hoge barricades van sloophout.

De woonwagens en caravans die het voorterrein verlevendigden zijn verdwenen en vervangen door tot puin geslagen autowrakken. Ook uit het kanaal dat de voormalige Rijkskledingmagazijnen van het leger scheidt van de marinewerf zijn de boten verdwenen, die het 's zomers theedrinken in de eigen gebouwde theehuisjes zo'n gemoedelijk tijdverdrijf maakten.

Voor de achterblijvers in een van de voormalige café's een maaltijd te krijgen. "Samen eten, dat hadden we veel eerder moeten doen", zegt een vrouw die nog niet wenst na te denken over waar ze dinsdag woont, want "dat maakt je zo moedeloos en daar heb ik nu geen tijd voor." Dat het organiseren van een hap eten voor een flinke groep mensen nog nieuw is blijkt uit het ontbreken van een vaste prijs voor de couscous. "Vier gulden", zegt de kok. "Dat lijkt me veel te veel, eerder drie of misschien twee gulden", zegt degene die de etenslijst bijhoudt.

Tijdens het eten is de sfeer gemoedelijk. Iedereen praat met bekenden en nieuwe gezichten worden aangesproken. Van die laatste zijn er heel wat. Een paar Engelsen, wat Fransen en ook een stevige Berlijnse moeder van een van de bewoonsters. Allemaal komen ze nog eenmaal hun vriendinnen, kinderen of bekenden bezoeken.

Tijdens het eten praten we nog even lachend over de bijna ramp met een buitentrap. Voor het barricaderen van een aantal poorten denkt een groepje bouwers de aan de panden bevestigde buitentrappen te kunnen gebruiken. Gewapend met een slijptol gaan ze die te lijf. Vlak voor de laatste verbinding doorgeslepen wordt roept men iedereen op het voorterrein vrij te maken. Als de trap los is valt hij rechtstandig naar beneden. Alle toeschouwers lachen om de spanning die er toch wel was af te reageren. Was dat nou alles?

Vervolgens geeft iemand de staande trap een heel klein duwtje, die valt, maar niet recht vooruit. Hij suist een halve meter naast iemand die op de rand van een bakfiets zit naar de grond. Het ging maar net goed. "En dan nu eten", roept het bijna-slachtoffer ijskoud. "Ik wist wel wat ik deed met die trap", verzekert degene die de trap omduwde me later. "Je kunt het vergelijken met het opblazen van grote fabrieksschoorstenen, waar die terecht komen kun je ook precies bepalen. Dat zou ik niet kunnen, maar met die trappen heb ik voldoende ervaring om ze te richten."

Militant theater

Het spektakel dat door de resterende bewoners wordt voorbereid is typerend voor de zelfopvatting van de mensen die woonden en werkten in de Conradstraat. "Als zij (de gemeente -red.) oorlog willen, dan kunnen ze dat krijgen." "Maar", zo wordt er vrolijk lachend aan toegevoegd, "dan wel op onze manier." Netzomin als de Conradbewoners in te passen bleken in gemeentelijke regelingen blijken ze de gemeentelijke opvatting over wat een ontruiming is te delen. "Dit wordt ons laatste festival en het zal net als vorige hier gehouden festivals een doorslaand sukses worden", verzekeren de bewoners.

De kracht van de Conradstraatfestivals was dat ze veel mensen uit de stad op het terrein brachten. Ook bij de ontruiming wordt een belangrijke plaats ingeruimd voor het publiek. Er zullen op het braakliggende terrein voor het gekraakte complex tribunes verrijzen waar enige duizenden mensen, tegen betaling zoals bij elke theatervoorstelling, de ontruimigsstrijd van een groepje bewoners en de honderden polities (de acteurs) kunnen volgen. Het decor zal door vuren goed belicht worden, het is door de bewoners zelf gebouwd en beslaat het hele terrein met de vier grote door defensie in 1984 verlaten panden.

Het Amsterdams Uitburo zal worden gevraagd de voorverkoop op zich te nemen en via vijfduizend affiches wordt het programma van de laatste voorstelling in de stad verspreid. "Mogelijk dat mensen elders in de stad hun eigen acte aan de voorstelling toevoegen, maar dat is hun verantwoordelijkheid, in ons skript zijn akties buiten het terrein niet opgenomen. Maar men weet dat eigen kreativiteit door ons zeer op prijs gesteld wordt", laten enkele acteurs weten. Zoals altijd met De Conradbewoners is er geen regisseur, maar een groep acteurs die zelf bepaalt wat hun tekst en rol is.

Gemiste kans

"De gemeente heeft een kans gemist door hier de zaak plat te gooien en woningen neer te zetten", zegt een van de bewoners teleurgesteld. "We zitten hier op een terrein met een aantal grote panden, die elk hun eigen toegang en trappenhuis hebben, dat maakt het mogelijk dat er heel veel mensen hun eigen leven kunnen leiden, zonder dat je elkaar in de weg zit. Mensen die in hetzelfde trappenhuis wonen kennen elkaar en kunnen afspraken maken. Dat is een van de redenen dat hier ook mensen leefden die in vergelijkbare grote kraakpanden elders in de stad (Wijers, Tetterode, WG) uitgekotst werden."

"Junks, alcoholisten, afkickers, wat de maatschappij probleemgevallen noemt waar ze geen raad mee weet, woonden hier en werden niet geholpen als zielige gevallen, maar hun levenswijze werd gerespecteerd. Alleen als we dachten het gaat niet goed met ze probeerden we er iets aan te doen, als buren, niet als hulpverleners."

Voorbeelden van respect voor elkaar en konkrete hulp zijn er legio. Onder in een van de trappenhuizen woont een vrouw die drank belangrijker vindt dan wat dan ook. "We hebben haar wel een betere ruimte aangeboden, maar daar voelde ze zich niet prettig, daarom woont ze nu onder de trap", zegt een bewoner van hetzelfde trappenhuis. "Af en toe stoppen we haar in bad en natuurlijk maken we als buren geregeld een praatje. Ze heeft een half jaar op het station geslapen en is hier volgens mij wel gelukkig. Wat de gemeente met haar van plan is kun je wel raden: platspuiten. Als we maandag ergens anders heengaan dan nemen we haar mee."

Een andere bewoner vertelt over de man die zich niet kan herinneren hoe hij heet, voor hem hebben een paar mensen een uitkering geregeld. "Hij kan nu naar de bank die hier vlakbij zit, daar kennen ze zijn gezicht en geven hem geld als hij dat nodig heeft." Junks woonden ook in de Conradstraat, het mochten er niet zoveel worden dat ze de sfeer gingen bepalen. Af en toe zijn er ook wel verslaafden van het terrein gegooid, maar alleen als ze jatten van andere bewoners. Want de gereedschappen die gestolen werden waren tenslotte ook maar van uitkeringen gekocht. Afkickers is een aantal van de junks geworden, als de Conradstraat gesloopt is gaan ze vermoedelijk weer het circuit in.

'Illegalen'

Waar de Conradstraat ook daadwerkelijk ruimte voor maakte waren 'illegalen'. In andere grote kraakpanden wordt daar verschrikkelijk moeilijk over gedaan. Op het WG is iemand een jaar bezig geweest buitenlanders zonder verblijfspapieren gehuisvest te krijgen. Hij vertelt dat als er eindelijk plaats was er altijd wel weer iemand anders voorging. In Tetterode is men er wel serieus mee aan de gang gegaan, maar veel leverde het uiteindelijk niet op.

"De 'illegalen' die daar woonden zijn op de vingers van een hand te tellen", zegt een ander. Hij maakt zich dan ook verschrikkelijk kwaad over opmerkingen op een stedelijk kraakoverleg dat de Conradstraat nooit iets aan politiek deed en daarom geen steun van de kraakbeweging zou verdienen bij de ontruiming. "Ziende blind zijn mensen die dat zeggen. Ze hebben domweg niet in de gaten dat in de Conradstraat waargemaakt werd wat in Wijers als ideaal geformuleerd werd."

Mensen die vinden dat de Conradstraat niet politieks doet zien samen met andere mensen in een groot pand wonen kennelijk niet als politieke keuze. Vergeten wordt ook dat bewoners van de Conradstraat een aantal zeer spectaculaire akties hebben gedaan. De bezetting van het PvdA-kantoor in Amsterdam en akties naar gemeenteraad en rechtbank zijn wel heel erg snel vergeten. En is het zorgen voor het langste ontruimingskortgeding in de geschiedenis ook al geen aktie meer? Dat zijn vragen die heel wat sympathisanten van de Conradstraat aan andere krakers in de hoofdstad kunnen stellen.

De speciale dank van de voormalige Conradbewoners gaat uit naar de mensen van Artis, Levantkade en Tetterode die zondag hun solidariteit en morele steun voor de ontruiming kwamen overbrengen. Veel indruk maakten die woorden toen ze telkens gepaard gingen met een "maar jullie mogen maandag niet naar ons komen om te wonen."

Een aantal van de huidige bewoners vindt wel onderdak, maar hoe zit het met de mensen die hier wel en elders niet geaksepteerd werden. Wat gebeurt er met de man die zijn naam niet weet, de 'illegalen', andere dropouts? De mededeling in het door de gemeente met het oog op de ontruiming in de buurt verspreide pamflet belooft voor hen niet veel goeds: 'Voor een aantal bewoners van het gekraakte complex, voor wie de geestelijk of lichamelijke gezondheidstoestand dit noodzakelijk maakt, wordt een speciale opvang verzorgd.'

Het zijn dit soort 'oplossingen' die bewoners van de Conradgebouwen tot razernij brengen, razernij over de weigering van politici te praten over andere mogelijkheden dan sociale woningbouw in rijtjeshuizen. "Let wel ik heb niets tegen mensen die in eensgezinswoningen wensen te wonen en ben ook niet tegen het bouwen van die huizen", zegt iemand die een werkplaats in een van de panden heeft. "Maar niet iedereen wil dat en wij eisen de ruimte op voor een andere manier van leven, wonen en werken. Als ze naar ons geluisterd hadden was hier de integratie ontstaan waarover politici in nota's over het jaar 2050 delibereren. Hier was naast kinderopvang, kulturele voorzieningen en zo ook de mogelijkheid geweest bijvoorbeeld ouderen en mensen met een eigen bedrijfje te integreren. Hier leefden ook de mensen die de gemeente weer naar het junkleven, het centraal station of een inrichting als Santpoort drijft."

Het belachelijke van de onderhandelingen met de gemeente over alternatieven voor sloop en nieuwbouw is dat ze er nooit geweest zijn. De politiek schermde van het begin af aan met een besluit over woningbouw, dat overigens pas enkele maanden na de kraak in 1985 definitief genomen is. "De politiek met de wethouder voorop wilde geen centimeter naar bakboord of stuurboord afwijken van de eenmaal ingezette koers", aldus een bewoner. Wie alles achteraf nog eens overziet komt tot de konklusie dat het enige door de wethouder gehanteerde 'argument' dat van 'het uitzicht of het stadsbeeld' was.

Genet (ook PvdA) en een meerderheid in de gemeenteraad weigerden serieus in te gaan op de goed onderbouwde plannen van de bewoners. Een woningbouwvereniging (Eigen Haard), de federatie van woningbouwverenigingen in Amsterdam en de antroposofiese bank Triodos (deugt dat wel antroposofies? -red.) werden wel overtuigd door de bewoners. "Onze oplossing was beter en goedkoper vind je het gek dat je teleurgesteld bent als de politiek er dan toch niet voor kiest?", zegt een bewoner.

"We hadden hier voor een prijs van 30 gulden per vierkante meter een cascobouw kunnen realiseren, zelfs zonder subsidie. Dan hadden mensen voor 250 gulden per maand 100 vierkante meter gekregen. Iemand die zou kiezen om onder een trap te wonen, omdat alcohol voor haar belangrijker is, had hier voor nop of een tientje kunnen wonen. Honderd vierkante meter is zoiets als een vijfkamerwoning. Het was ideaal geweest voor het realiseren van een andere manier van het wonen en werken van een flinke groep mensen", zegt iemand die ook steeds zegt zijn spullen nog weg te moeten halen, maar daar niet toe komt (er woonden 130 mensen in het complexs en met meer trappenhuizen zouden dat er zonder meer een honderd meer hebben kunnen worden -red.).

In het pamflet over de ontruiming dat de gemeente in de buurt verspreid heeft staat dat er samen met de krakers naar andere panden is gezocht. Daarbij speelden de heren politici geen al te frisse rol. In gesprekken met ambtenaren en assistent-wethouders werd een aantal alternatieven genoemd. Een daarvan was de voormalige Fordfabriek. Een leeg staande fabriek heeft als bestemming industrie, kraken verandert daaraan niets.

En dat zou de gemeente heel goed uitkomen om te voorkomen dat haar plannen met de fabriek in de wielen gereden worden. Amsterdam voelt namelijk niets voor een mogelijke verhuizing van de Zwarte Markt, nu nog in Beverwijk, naar de Fordpercelen. Dat levert een bestemmingswijziging op, kraken niet, dus zegt de assistent-wethouder tegen de Conradbewoners "de wethouder heeft er geen moeite mee als de oude Fordfabriek gekraakt zou worden." Mocht de gemeente haar plannen later willen effectueren en op ontruiming aansturen dan weet de wethouder natuurlijk van niets.

Iets vergelijkbaars is er mis met een andere in de gesprekken genoemde mogelijkheid. Het ziekenhuis in Amsterdam-Noord staat leeg, "als u dat kraakt heeft de wethouder daar geen bezwaar tegen" lieten zijn ondergeschikten weten. Enig onderzoek leerde dat het ziekenhuis momenteel in handen is van iemand die er een hotel van wil maken. Als het gekraakt wordt daalt de prijs die de gemeente moet betalen om het te verwerven aanzienlijk, vandaar het "geen bezwaar" tegen kraken.

Pikant om te weten is dat in 1985 de Conradstraat ook na advies van ambtenaren, toen van het grondbedrijf, gekraakt is door mensen die toen in de Vondelkerk zaten. De ambtenaren vertelden zelfs wanneer er niet bewaakt werd en waar de sleutel hing. Het kraken heeft de gemeente een fors voordeel opgeleverd toen het pand gekocht werd van defensie. Wie zulke ervaringen heeft met suggesties om panden te kraken, of zo je wilt aanbiedingen van de gemeente, gaat liever niet over een nacht ijs.

Meer-complex

Net als met Wijers was de gemeente er weer als de kippen bij met te zeggen dat ze het idee van de bewoners uitstekend vond. Dat het helaas niet op die plek kon, er naar alternatieven gezocht moest worden. Meer nog dan na de ontruiming van het pand dat plaats moest maken voor Holiday Inn overheerst het gevoel dat er door de botheid van bestuurders iets moois in de kiem gesmoord is.

Het voorlopig enige perspectief lijkt het onlangs gekraakte complex panden en villa's van de dienst der Domeinen, 'De Nieuwe Meer'. Een deel van de Conrad is daar al heen vertrokken en na de ontruiming vertrekt de overgrote meerderheid ook in die richting. De Nieuwe Meer is alleen zo ver uit de bewoonde wereld gelegen dat niet iedereen er zal willen wonen. De panden zijn wel heel groot maar in tegenstelling tot het beton van de Conradstraat is alles van hout en zijn de ruimtes veel moeilijker onafhankelijk in te delen. Het enige alternatief voor de Conradstraat was dus... de Conradstraat zelf.

Erik